Araç Değer Kaybında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Genel Görev Kuralları

Araç değer kaybı davalarında görevli mahkemenin belirlenmesi, davanın niteliğine ve tarafların durumuna göre değişiklik göstermektedir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 2. maddesine göre, malvarlığı haklarına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir. Ancak araç değer kaybı davalarında davacının tacir veya tüketici olması, davanın zorunlu mali mesuliyet sigortacısına, kasko sigortacısına veya rent-a-car gibi hukuki ilişkilerden kaynaklanması gibi durumlar farklı görev kurallarını devreye sokabilmektedir.

Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortacısına Karşı Açılan Davalar

Zorunlu mali mesuliyet sigortacısından talep edilen tazminat kalemleri haksız fiilden kaynaklanmaktadır ve zarar gören üçüncü kişi sıfatıyla açılan bu davalarda görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemeleridir. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin 2016 yılında verdiği karara göre, Türk Ticaret Kanunu'nun 1483/I. maddesinde sigortacıların zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamayacakları belirtilmiş olup, aynı yasanın 4/I-a maddesi uyarınca bu kanunda öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ticari dava niteliğinde sayılmaktadır.

Zorunlu sigortanın Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenmesi ve bu yasanın 4. maddesi uyarınca bu kanunda düzenlenen işlerden kaynaklanan hukuk davalarının ticari dava niteliğinde olması nedeniyle, bu tür uyuşmazlıkların Ticaret Mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.

Kasko Sigortacısına Karşı Açılan Davalar

Kasko sigortacısına karşı açılan davalar tüketici işlemi niteliğindedir. Maddi hasarlı trafik kazasına karışan aracı yetkisiz servise yönlendiren ve orijinal parça kullanılmaması nedeniyle değer kaybına neden olan kasko şirketine karşı açılan davada görevli mahkeme Tüketici Mahkemeleridir. Yargıtay 20. Hukuk Dairesi'nin 2016 tarihli kararında belirtildiği üzere, davacı ile davalı şirket arasında kurulan kasko sigorta poliçesine ilişkin sözleşme, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 3. maddesi anlamında bir tüketici işlemi olarak değerlendirilmektedir.

Kiralama İlişkisinden Kaynaklanan Davalar

Araç kiralama sözleşmesinden kaynaklanan değer kaybı davalarında görevli mahkeme, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 4/1-a maddesi uyarınca Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin kararına göre, davacının uzun süreli kiralama yoluyla işleten sıfatını kazandığı aracı araç kiralama sözleşmesi ile kiraya vermesi ve davalının kiracı sıfatıyla kullanan kişi olması durumunda, kira ilişkisinden doğan uyuşmazlıklar Sulh Hukuk Mahkemesi'nin görev alanına girmektedir.

Tacirlerin Ticari İşletmeleriyle İlgili Davalar

Hem davacının hem de davalının tacir olduğu durumlarda, değer kaybına ilişkin davalar haksız fiilden kaynaklı olsa bile Ticaret Mahkemelerinde açılmalıdır. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi'nin çeşitli kararlarında belirtildiği üzere, tarafların ticari şirket olması ve uyuşmazlığın iki tarafın ticari işletmesini ilgilendirmesi durumunda, Türk Ticaret Kanunu'nun 4/1. maddesi gereği ticari dava niteliğinde olduğu kabul edilmektedir.

Tacirler arası haksız fiilden kaynaklı davalar da ticari dava niteliğinde olup, davalılardan biri hakkında verilecek hükmün diğerini de etkileyebileceği düşünülerek, her iki davalı hakkındaki davanın birlikte görülmesi amacıyla Asliye Ticaret Mahkemelerinde görülmesi gerekmektedir.

Gerçek Kişiler Arası Davalar

Hususi kullanım maksatlı olarak trafiğe kayıtlı araç malikinin sigorta şirketine karşı açtığı davada, her ne kadar davalı taraf şirket olsa bile davacının gerçek kişi olması ve aracının da hususi kullanım maksatlı olarak trafiğe kayıtlı olması durumunda, Türk Ticaret Kanunu'nun 4 ve 5. maddeleri gereğince davanın ticari dava niteliğinde olmadığı kabul edilmektedir.

Bu durumda uyuşmazlığın haksız fiile dayalı tazminat davası olduğu anlaşıldığından, davanın genel hükümler çerçevesinde asliye hukuk mahkemesinde görülmesi gerekmektedir. Taraflar gerçek kişiler olup uyuşmazlık açısından tacir değildir ve dava genel hükümlere göre açıldığından genel görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi yetkilidir.

İdarenin Kusurundan Kaynaklanan Davalar

İdarenin kusurundan kaynaklı olarak meydana gelen araç değer kayıplarında idari yargı yeri görevlidir. Kamu hizmeti görmekle yükümlü olan idareler, kamu hizmeti sırasında verdikleri zararlardan dolayı özel hukuk hükümlerine tabi değildirler. Kamu tüzelkişilerinin görev ve yetkilerinin kullanılması sırasında oluşan zararlar, niteliği itibariyle hizmet kusurundan kaynaklanan zararlar olup bu zararların tazmini amacıyla İdari Yargılama Usulü Hakkındaki Kanun'un 2. maddesi hükmü uyarınca idari yargı yerinde tam yargı davası ikame edilmesi gerekmektedir.

Yetkili Mahkeme Kuralları

Yetkili mahkeme, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun genel yetkiyi düzenleyen 6. maddesinin 1. fıkrasına göre davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. Davalı birden fazla ise dava, bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir.

Haksız fiilden doğan davalarda özel yetki kuralı olarak, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 16. maddesine göre haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir. Bu yetki kesin yetki değil seçimlik bir yetkidir ve davacı bu mahkemelerden birini seçip davasını burada açmak konusunda seçimlik bir yetkiye sahiptir.

Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları'nın 7. maddesine göre, motorlu araç kazalarından dolayı hukuki sorumluluğa ilişkin davalar aşağıdaki mahkemelerden birinde açılabilir:

• Sigortacının merkez veya şubesinin bulunduğu yer mahkemeleri

• Sigorta sözleşmesini yapan acentenin bulunduğu yer mahkemeleri

• Kazanın meydana geldiği yer mahkemesi

• Zarar görenin ikametgâhının bulunduğu mahkeme

Aynı madde Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru imkanı da sunarak mahkemelerin görevini ortadan kaldırmayan alternatif bir çözüm yöntemi getirmiştir. Ancak dava veya tahkim yollarından biri seçilmelidir ve birinden birine başvurulduğu takdirde diğerine başvuru "derdestlik itirazı" ile karşılaşacaktır.

Sonuç

Araç değer kaybı davalarında görevli ve yetkili mahkemenin belirlenmesi, davanın niteliğine, tarafların durumuna ve hukuki ilişkinin kaynağına göre değişmektedir. Doğru mahkemenin tespiti hem dava sürecinin etkin yürütülmesi hem de hukuki güvenliğin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle dava açılmadan önce somut olayın özelliklerine göre hangi mahkemenin görevli ve yetkili olduğunun dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Akdemir Hukuk Bürosu

Daha detaylı bilgi almak ve hukuki danışmanlık için İstanbul Kartal/Soğanlık'ta bulunan Akdemir Hukuk Bürosu'nu ziyaret edebilir veya 0 505 589 86 36 numaralı telefondan iletişime geçebilirsiniz. Araç Değer Kaybı davalarında alanında uzman büromuz, sizlere hukuki destek sağlamaya hazırdır.

Avukat Muhammet Akdemir Kimdir?